مجموعه سؤالات درس به درس ادبیات فارسی (1) از درس 2 تا 12

  درس دوم : (رزم رستم و سهراب)

لغت

1- «ایدون»، یعنی .... : چنین، چنان

2- «نخجیر» به چه معناست؟ شکار، شکارگاه

3- کلمه‌ی مشخص شده در بیت «چو ده سال شد زان زمین کس نبود/ که یارست با وی نبرد آزمود» به چه معناست؟ توانست

4- معنی «گَو» در مصراع «تو پور گَو پیلتن رستمی .......» چیست؟ پهلوان

تاریخ ادبیات

7- نمونه‌ی اعلای حماسه در ادب فارسی، کدام کتاب است؟ شاهنامه‌ی فردوسی

8- داستان‌های شاهنامه را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد؟ ماضی نقلی

9- فعل مشخص شده در مصراع «دگرها شنیدستی به این هم شنو» چه فعلی است؟ ماضی نقلی

10- بیت « بگیر و ببر، زنده بردار کن/ وزو نیز با من مگردان سخن» چند جمله است؟ چهار

آرایه‌های ادبی

11- آثار ادبی گذشته‌ی کشور ما بر چه اساسی تقسیم‌بندی شده بود؟ صورت و شکل ظاهری

12- انواع ادبی جهانی چند دسته‌اند؟ چهار دسته (حماسی، غنایی، تعلیمی، نمایشی)

13- «قالب شعری» شاهنامه‌ی فردوسی چیست؟ مثنوی

درک مطلب

14- معنای مصراع «پدر را نباید که داند پسر» چیست؟ پسر نباید که پدر را بشناسد

15- «آب شرم» به چه معناست؟ عرق شرم

16- منظور از جهانیان در بیت « بکوشیم و فرجام کار آن بود که فرمان‌ورای جهانیان بود» کیست؟ خداوند جهان

17- در بیت «تو پور گوپیلتن رستمی/ زدستان سامی و از نیرمی» نام پیشینیان سهراب به ترتیب چگونه است؟ سهراب، رستم، زال، سام

18- کدام قالب‌های شعری است که براساس شکل نام‌گذاری نشده‌اند؟ قصیده و غزل

19- چرا داستان «رستم و سهراب» را غم نامه‌ی رستم و سهراب نامیده‌اند؟ چون سهراب به دست پدر کشته می‌شود.

20- معنی مصراع « نگیرم فریب تو زین در مکوش» چیست؟ از تو فریب نمی‌خورم، در این باره مکوش.

درس سوم : (رزم رستم و سهراب 2)

لغت

1- واژه‌ی مشخص شده در مصراع « زتن خون و خوی را فرو ریختند» به چه معناست؟ عرق

2- «بشد» در مصراع «خرامان بشد سوی آب روان» در کدام معنی به کاررفته است؟ رفت

3- «شیراوژن»، یعنی ......... .: شیرافکن

4- «بیازید چنگ» به چه معناست؟ دست دراز کرد

آرایه‌های ادبی

9- مشبه به در بیت «چو رستم ز چنگ وی آزاد شد/ به سان یکی تیغ پولاد شد» کدام است؟ تیغ پولاد

10- عبارت« سر کسی را زیر گردن آوردن» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه (کسی را شکست دادن و تسلیم کردن)

11- در بیت « بزد دست سهراب چون پیل مست/ برآوردش از جای و بنهاد پست» مشبه و مشبه به کدام است؟ او در (بزد) (مشبه) پیل مست (مشبه‌به)

12- قسمت مشخص شده در مصراع داده شده، چه آرایه‌ای دارد؟ «بخورد آب و روی و سرو تن بشست» : مراعات نظیر

درک مطلب

13- « چنان چون شده باز جوید روان» یعنی ......... : مانند مرده‌ای که زنده شده باشد.

14- معنای مصراع « ز باد جوانی دلش بردمید» چیست؟ از غرور جوانی به هیجان آمد.

15- « بودنی کار» به چه معناست؟ سرنوشت مقدر

16- «تو را خواست کردن همی خواستار»، یعنی ........ : تو را طلب می‌کرد

17- مصراع « زمانه به دست تو دادم کلید» چه معنایی دارد؟ روزگار کلید مرگ و زندگی مرا در دست تو قرار داد.

18- مصراع دوم بیت «رها کرد زو دست و آمد به دشت/ چو شیری که بر پیش آهو گذشت» بیانگر چه حالتی است؟ غرور

19- « نبود آگه از بخشش هور و ماه» یعنی این که .......... : از آن چه سرنوشت برایش خواسته بود، خبر نداشت.

20- « سرش خیره گشت» به چه معناست؟ سرگشته و متحیر شد.

درس چهارم : (ادبیات نمایشی)

لغت

1- معنای کلمات «مواهب، مرصّع، موکب» چیست؟ بخشش‌ها، آراسته، گروهی از سودان

2- « تمام گرفتن» هم معنی با چه واژه‌ای است؟ استیفا

3- «نزول اجلال»، یعنی .......... : محل فرود آمدن

4- « در نوردیده» به چه معناست؟ درهم پیچیده

5- «استماع»، یعنی ........ : گوش دادن ـ شنیدن

تاریخ ادبیات

8- نمایش نامه‌ی « سلمان فارسی» اثر کدام نمایش نامه‌ی نویس معاصر است؟ میثاق امیر فجر

9- نمونه‌ای از (ادبیات نمایشی) به شیوه‌ی ایرانی چیست؟ تعزیه

10- (ادبیات نمایشی) در غرب به چند دسته تقسیم می‌شود؟ سه دسته

11- مفرد واژه‌های (نجبا، اشراف) چیست؟ نجیب، شریف

12- عبارت (جمعیت را شکافتم و خودم را به این جا رساندم و دستارم زیر دست و پا گم شد.) چند مفعول دارد؟ دو (جمعیت، خودم)

درک مطلب

13- « سلمان فارسی» که بود؟ یکی از یاران پیامبر(ص) و حضرت علی(ع)

14- « مرد با کفایتی است»، یعنی .......... : مرد با لیاقت و کاردانی است

15- « حمایل کردن» به چه معناست؟ آویختن از گردن یا شانه

16- « ادب نمایشی» چیست؟ گونه‌ای از ادبیات که در قالب نمایش به روی صحنه می‌آید

17- « تراژدی» چیست؟ تصویر ناکامی اشخاص برجسته

18- نام ایرانی «سلمان فارسی» چه بود؟ روزبه

19- « سر آن سخن نداشت» به چه معناست؟ نمی‌خواست درباره‌ی آن موضوع صحبت کند

20- « ارتزاق کردن»، یعنی ....... : روزی خوردن

درس پنجم : (سمک و قطران)

لغت

1- « طلایه» به چه معنی است؟ جلودار پیشرو سپاه

2- «غدر» در جمله‌ی « آتشک غدر نکند» به چه معناست؟ خیانت، بی وفایی

3- واژه‌ی (مهد) چه معنایی دارد؟ کجاوه، محمل ـ گهواره

4- «زمام»، یعنی ........ : افسار

5- واژه‌ی مشخص شده به چه معناست؟ « سوگند خورد به یزدان‌دادار کردگار و به نام و نمک مردان» آفریننده، خالق جهان

تاریخ ادبیات

8- داستان « سمک عیار» نوشته‌ی کیست؟ فرامرز بن خداداد کاتب ارجانی

9- کتاب « سمک عیار» در چه قرنی نگارش یافته است؟ قرن ششم یا هفتم هجری

10- کتاب « دیداری با اهل قلم» اثر کیست؟ دکتر غلامحسین یوسفی

11- « زریّنه و سیمینه» چه نوع صفتی است؟ صفت نسبی

12- ضمیر مشخص شده در عبارت «مرا به خیمه‌ی خویش بر تا از آن جا کار بسازیم» چه نوع ضمیری است؟ ضمیر مشترک

درک مطلب

13- هنری‌ترین نوع ادبیات، کدام نوع است؟ ادبیات داستانی

14- کدام کتاب از نوع «ادبیات داستانی» نیست؟ سمک عیار، هزار و یک شب، نصاب الصبیان» : نصاب الصبیان

15- معنی عبارت «راه بی راه در پیش گرفت» چیست؟ از بیراهه رفت

16- عبارت « اگر جان می‌خواهی سهل است» به چه معناست؟ به تو امان می‌دهم

17- « او را قفایی می‌زدند» به چه معناست؟ به او سیلی می‌زدند

18- « شراب پیمودن»، یعنی ......... : شراب نوشیدن

19- عبارت «تو این جایگاه گستاخی» کدام معنی را دارد؟ تو با این محل آشنایی داری.

20- « شیر آمده‌ای یا روباه»، یعنی ....... : موفق شده‌ای یا نه

درس ششم : (داستان خیر و شر)

لغت

1- « بدسگالی به چه معناست؟ بد اندیشی

2- معنی «خبث طینت» در عبارت «شر به سبب خبث طینت آن را نپذیرفت» چیست؟ بدجنسی

3- «بر اثر»، یعنی ........ : به دنبال

4- « مقبل» به چه معناست؟ خوش بخت . پسندیده

5- «خلعت»، یعنی ..... : جامه‌ای که بزرگی به کسی بخشد

تاریخ ادبیات

8- کتاب «هفت پیکر» اثر کیست؟ نظامی گنجوی

9- « داستان‌های دل انگیز ادییات فارسی» نوشته‌ی کیست؟ دکتر زهرا کیا

10- مفعول «مصراع» آتشم را بکش به لختی آب» کدام واژه است؟ آتش

11- بیت « گفت مُردم، ز تشنگی دریاب/ آتشم را بکش به لختی آب» چند جمله است؟ 3 جمله

12- « آتشین» چه صفتی است؟ صفت نسبی

آرایه‌های ادبی

13- (وجه شبه) در عبارت «رفتند تا به بیابانی رسیدند که از گرما چون تنوری تافته بود.» کدام است؟ حرارت و گرمی

14- بیت «در چراغ دو چشم او زد تیغ/ خاموش کشتن چراغ دریغ» چه آرایه‌ای دارد؟ استعاره

درک مطلب

15- مفهوم عبارت «شر به سبب خبث طینت آن را نپذیرفت» چیست؟ شر به سبب پلیدی سرشت خود آن را قبول نکرد.

16- «اختیارت کنم به دامادی»، یعنی ....... : تو را به دامادی بر می‌گزینم

17- مصراع «گفت گوهر به گوهر آمد باز» معادل چه ضرب المثلی است؟ حق به حق‌دار رسید

18- «مقبل آن کز خدای گیرد پشت»، یعنی ........ : خوش‌بخت آن کسی است که از خداوند مدد جوید

19- « چوپان ازملازمان او بود» به چه معناست؟ چوپان از همراهان او بود

20- مفهوم مصراع «جان بری کرده‌ای و جان نبری» چیست؟ برای هلاک دیگران اقدام کرده‌ای، اما جان سالم به در نخواهی برد

درس هفتم : (عبرت)

لغت

1- «زفت» به چه معناست؟ چاق، فربه

2- « یخنی» در مصراع « یخنی ای باشد شه پیروز را» چه معنی می‌دهد؟ پخته، گوشته پخته

3- «اضلال»، یعنی ........ : گمراه ساختن

4- «شب چره» چه معنی می‌دهد؟ شیرینی و آجیل که در پذیرائی شب به کار برند.

تاریخ ادبیات

6- «مثنوی معنوی» اثر کیست؟ مولانا جلال‌الدین بلخی

7- مثنوی چند بیت و چند دفتر است؟ بیست و شش هزار بیت، شش دفتر

8- مطالب «مثنوی» با چه شیوه‌ای بیان شده است؟ تمثیل و حکایت

9- در مصراع «گرگ را برکند سر‌آن سرفراز» را نشانه‌ی چیست؟ فک اضافه، هرگاه (را) بین مضاف‌الیه و مضاف قرار گیرد نشان فک اضافه است (سرگرگ)

10- (منادا) در مصراع «گفت ای روباه عدل افروختی» کدام واژه است؟ روباه

آرایه‌های ادبی

11- در داستان مثنوی «گرگ» نماد کیست؟ انسان‌های خودبین و گستاخ

12- مصراع دوم بیت چه روبرو چه آرایه‌ای دارد؟ «عاقل از سر بنهد این هستی و باد/ چون شنید انجام فرعونان و عاد» : تلمیح

درک مطلب

13- «کار ایشان پیش رفت» به چه معنی است؟ کار ایشان به ثمر رسید

14- مفهوم بیت « تا به پشت همدگر بر صیدها/ سخت بربندند قیدوبندها» چیست؟ تا به یاری یک دیگر صیدهایی به دام اندازند

15- « نایب کسی بودن»، یعنی ........ : جانشین کسی شدن

16- «اختیار تام» به چه معنی است؟ اختیار تمام و کامل

17- « جمله اشکاران تو را» چه معنایی دارد؟ تمام صید و شکارها برای تو

18- « گرگ دنی»، یعنی ......... : گرگ پست فطرت

19- در مصراع «عاقل از سر بنهد این هستی و باد»، باد در چه معنایی به کار رفته است؟ باد به معنای خود بینی و غرور است

20- «دو سری» در مصراع « تا نباشد دو سری و امتیاز» به چه معناست؟ دو گانگی و نفاق

درس هشتم : (گُل‌هایی که در ....)

لغت

1- « ازدحام» به چه معناست؟ انبوهی، بسیاری جمعیت

2- « اشاعه»، یعنی .... : پراکنده ساختن

3- «عروج» به چه معناست؟ به بلندی رفتن

4- « هرم» چه معنی می‌دهد؟ گرما

تاریخ ادبیات

6- مصراع «هوا بس ناجوانمردانه سرد است» از کدام شاعر است؟ مهدی اخوان ثالث

7- بیت «نه کرسی فلک نهد اندیشه زیر پای/ تا بوسه بر رکاب قزل ارسلان دهد» از کدام شاعر است؟ ظهیر فاریابی

8- در جمله‌ی «اتوبوسی آژیرکشان می‌آید،» واژه‌ی مشخص شده از نظر دستوری چیست؟ قید

9- عبارت « زن‌ها بعضی روسری دارند و بعضی چادر و بعضی هیچ ....) چند جمله است؟ سه جمله

10- در بیت « از باد سحر نشان ما را جویید/ ما با نفس صبح در آمیخته‌ایم» مفعول کدام واژه است؟ نشان

11- در جمله‌ی « ازدحام است و مهربانی» نوع (واو) چیست؟ واو معیت

12- مشبه در شعر « دفتر آسمان پاره پاره/ برگ‌ها زرد و تیره/ فصل، فصل خزان بود» چیست؟ آسمان

13- ترکیب « قطار سریع‌السیر مردم» چه آرایه‌ای دارد؟ تشبیه حرکت مردم به قطار سریع السیر

درک مطلب

14- دعوت به مبارزه و پایداری در برابر بیدادگران، چه نوع ادبیاتی است؟ ادبیات مقاومت

15- ادبیات کدام ملت را از بهترین (ادبیات مقاومت) دانسته‌اند؟ ادبیات فلسطین

16- « در لاک خود فرو رفتن» به چه معناست؟ به فکر مشکلات خود بودن

17- منظور از جمعه‌ی خونین در عبارت (آن جمعه‌ی خونین دیگر برای زخمی‌ها یخ لازم بود) کدام روز است؟ روز جمعه 17 شهریور

18- معنای مصراع « با دیو سیاه شب در آویخته‌ایم» چیست؟ یاپلیدی و استبداد مبارزه می‌کنیم

19- جمله‌ی « نه کرسی فلک را از زیر پای قزل ارسلان بکشند» چه معنایی دارد؟ گردن کشان را از قدرت بیاندازند

20- «تازه پشت لبش سبز شده»، یعنی ........... : به سن نوجوانی رسیده است

درس نهم : (دریادلان صفت شکن)

لغت

1- «مشیّت»، یعنی ........ : خواست و اراده

2- « اُسوه» به چه معناست؟ پیشوا، نمونه‌ی پیروی

3- معنی واژه‌ی « معرکه» چیست؟ میدان جنگ

4- کلمه‌ی مشخص شده در عبارت «دشمن در برابر ایمان جنود خدا متکی به ماشین پیچیده‌ی جنگ است.)، یعنی ......... : سربازان.

5- «قرب»، یعنی نزدیکی

تاریخ ادبیات

7- « ریشه در ابر» اثر کیست؟ محمدرضا عبدالملکیان

8- کتاب (تحفة الاخوان) را چه کسی نوشته است؟ عبد الرزاق کاشانی

9- از بخش‌های ادبیات پایداری نوشته‌های مربوط به ........... : هشت سال دفاع مقدس است

آرایه‌های ادبی

10- شعر «بند پوتینم را محکم می‌بندم» چه آرایه‌ای دارد؟ کنایه (برای کار زار آماده می‌شوم)

11- شعری که وزن و قافیه دارد، اما طول مصراع‌های آن با هم مساوی نیست، چه نوع شعری است؟ شعر نو (نیمایی)

12- در شعر « تو چرا می‌جنگی، پسرم می‌پرسد» می‌پرسد گذر است یا ناگذرا؟ گذر

13- «می‌گویم» چه فعلی است و چندم شخص است؟ مضارع اخباری اول شخص مفرد

درک مطلب

14- به عقیده‌ی نویسنده تاریخ چیست؟ مشیت الهی که از طریق انسان‌ها به انجام می رسد

15- نویسنده چرا (عباس بن علی (ع)) را تمثیل می‌داند؟ چون با دست‌های قطع شده، کوشید آب را به کودکان برساند

16- گرده‌أی دو سه نان، یعنی ..... : دو سه قرص نان

17- (راست و ریس کردن) چه معنایی دارد؟ مرتب کردن، هموار کردن

18- «علم دار» یعنی .......... : رهبر و پیشوا

19- شعر «مادرم، آب و آیینه و قرآن در دست ....» اشاره به کدام سنت است؟ بدرقه کردن مسافر

درس دهم : (هدیه‌ی ناتمام)

لغت

1- «تبختر» چه معنایی دارد؟ تکبر

2- «عبوس» ، یعنی ........ : درهم و اخمو

3- کلمه‌ی مشخص شده به چه معناست؟ (یک مغازه‌ی مبل مستعمل فروشی در محله‌ی ما باز شده بود.) : کار کرده و کهنه

4- «انعام»، یعنی ....... : پاداش

5- «تمجید»، یعنی ....... : بزرگ داشتن و قدردانی کردن

درک مطلب

8- «صورتش گل انداخت»، یعنی .......... : بسیار خوش حال شد

9- ترکیب «سر بسته گفتن» به چه معناست؟ آشکارا نگفتن

10- معنای عبارت «تو نگذاشتی نیک حالی‌ات کند» چیست؟ تو نگذاشتی نیک برایت توضیح دهد

یادآوری برخی از آرایه‌ها و اصطلاحات ادبی

1- قافیه: در پایان بیت‌ها، کلماتی نامکرر قرار می‌گیرند که یک یا چند حرف آخرشان همانند است.

2- ردیف: کلمه یا کلماتی که پس از قافیه عیناً تکرار می‌شوند.

3- سجع: آمدن کلمات هماهنگ است در آخر جمله‌های یک عبارت.

4- تضاد (طباق): کاربرد دو کلمه‌ی متضاد است در یک نوشته.

5- تشبیه: مانند کردن کسی یا چیزی است به کسی یا چیزی دیگر، هر تشبیه چهار رکن دارد: مشبه، مشبه به، وجه شبه و ادات تشبیه

6- تشخیص (جان بخشی به اشیا) نسبت دادن حالات و رفتار آدمی است به دیگر پدیده‌های خلقت

7- قطعه: چند بیت هموزن است که مصراع‌های زوج آن قافیه دارند.

8- مثنوی: قالب شعری است که هر بیت آن قافیه‌ای جداگانه دارد.

9- غزل: قالب شعری است که قافیه در مصراع اول و تمام مصراع‌های زوج آن رعایت می‌شود.

10- نماد: برخی از پدیده‌ها، نشانه و مظهر چیز دیگری قرار می‌گیرند: کوه مظهر پایداری .............. .

درس یازدهم : (مسافر، فردوسی ........)

لغت

1- «غایی»، یعنی .......... : نهایی

2- «مشاطه» به چه معناست؟ آرایشگر

3- «ازهار» چه معنی می‌دهد؟ شکوفه‌ها، جمع زهر

4- «جیفه»، یعنی .......... : لاشه، مردار

5- «مضمحل شده» به چه معناست؟ از بین رفته

تاریخ ادبیات

7- «شیللر» را با کدام شاعر آلمانی هم سنگ و برابر دانسته‌اند؟ گوته

8- کدام شاعر هندی جایزه‌ی ادبی نوبل را دریافت کرده است؟ رابیند رانات تاگور

9- «قطرات سه گانه» از کدام شاعر ایتالیایی به فارسی ترجمه شده است؟ تریللو

10- کدام شاعر فرانسوی قطعه‌ای کوتاه درباره‌ی فردوسی دارد؟ فرانسوا کوپه

درک مطلب

11- معنای جمله‌ی «در آن ذی حیاتی نفس نمی‌کشد» چیست؟ موجود زنده‌ای در آن وجود ندارد.

12- معنای «لگام زریّن» چیست؟ دهنه و افساری قیمتی

13- «رب النوع» به چه معناست؟ الهه

14- «قطعه‌ی ادبی» چیست؟ نوشته‌هایی که از تخیل لبریزند و عواطف و احساسات نویسنده را بیان می‌کنند.

15- نام دیگر قطعات ادبی چیست؟ نثر شاعرانه

درس دوازدهم : (ادبیات غنایی)

لغت

1- « رایت» به چه معناست؟ بیرق، علم

2- کلمه‌ی مشخص شده در مصراع «اشتر طلبید و محمل آراست» به چه معنی است؟ کجاوه

3- «گزاف کاری» چه معنایی دارد؟ بیهوده کاری، افراط

4- «به غایت»، یعنی ........ : در نهایت

تاریخ ادبیات

5- نظامی گنجه‌ای در کدام قرن زیسته است؟ قرن ششم و اوایل قرن هفتم

6- معروف‌ترین شاعر سراینده‌ی داستان‌های بزمی کیست؟ نظامی گنجه‌ای

7- نام دیگر کتاب «خمسه‌ی نظامی» چیست؟ پنج گنج

8- بیت روبرو چند جمله است؟ «چون موسم حج رسید، برخاست/ اشتر طلبید و محمل آراست» : چهار

9- نوع دستوری واژه‌ی مشخص شده در مصراع «در ماند پدر به کار او سخت» چیست؟ قید

آرایه‌های ادبی

10- مصراع دوم بیت چه آرایه‌ای دارد؟ «مجنون چو حدیث عشق بشنید/ اول بگریست، پس بخندید» : تضاد

11- «مشبه به» در بیت «فرزند عزیز را به صد جهد/ بنشاند چو ماه در یکی مهد» کدام واژه است؟ ماه

درک مطلب

12- معنای مصراع «در چاره گری زبان کشیدند» چیست؟ برای چاره‌جویی به گفت و گو پرداختند

13- «کز کعبه گشاده گردد این در»، یعنی ....... : کعبه چاره‌ساز است و او را علاج می‌کند.

14- حلقه در گوش نهادن، به چه معناست؟ تسلیم شدن ـ بندگی و غلامی

15- منظور از (جهان‌گیر) در بیت «چون رایت عشق آن جهان‌گیر/ شد چون مه لیلی آسمان گیر» کیست؟ مجنون

16- «آسمان گیر شدن علم»، یعنی ....... : برافراشته شدن علم و پرچم

17- یک سر در مصراع «گفتند به اتفاق یک سر» چه معنایی دارد؟ همگی

18- منظور از (مه) در مصراع «شد چون مه لیلی آسمان گیر» چیست؟ چهره‌ی لیلی برافراشته شدن علم و پرچم

19- در مصراع «دردی نه دوا پذیر دارد» منظور از دردی که دواپذیر نباشد، کدام درد است؟ درد عشق